اولين كارگاه آشنايي با نوروفيدبك و كاربرد آن در بهبود اختلال كمبود توجه / بيش فعالي در تاريخ 15-16/9  در كلينيك سينا و با همكاري شركت فارمد تجهيز و مدرس جناب آقاي دكتر ملك خسروي برگزار شد. و در آينده كارگاه‌هاي تكميلي نوروفيدبك و بيوفيدبك برگزار خواهد شد كه متعاقبا اطلاع رساني ميشود.

در زير خلاصه‌اي از موضوعات مورد بحث در كارگاه فوق آورده شده است:

اختلال کمبود توجه / بیش فعالی ( ADHD) در تمام کشورها و  فرهنگ ها وجود دارد.  بازشناسی  و ویژگی های این اختلال به طور قابل توجهی در دو دهه اخیر مشخص تر شده است . این اختلال  مشکلی است که کاملا بر پایه عصب زیست شناختی و ارثی قرار دارد و برتعداد بسیار زیادی از کودکان و خیلی از بزرگسالان اثر می گذارد. شکی نیست که ADHD می تواند در رسیدن به اهداف تحصیلی، نگهداری شغل و پیشرفت شغلی خلل وارد کند. همچنین این اختلال اثرات مخرب شدیدی بر نظام خانواده داشته و اکثر ابعاد توانایی برای عملکرد اثزبخش در جوامع پیچیده امروزی را تحت تاثیر قرار داده و در هماهنگی و دسترسی به اهداف مهم زندگی اختلال ایجاد می کند.

در این بخش ما در مورد بیوفیدبک الکتروآنسفالوگرافیک که جدیدا نوروفیدبک نامیده می شود و اثرات آن بر درمان  ADHD صحبت خواهیم کرد.  نوروفیدبک در یک جنبه گسترده تر به عنوان بیوفیدبک متصل به یک وجه خاص فعالیت الکتریکی مغز مانند فرکانس، دامنه، یا طول زمان یک فعالیت موجی مانند تتا(4 تا 8 هرتز)، آلفا(12-8 هرتز) یا بتا (12 هرتز یا بیشتر) از برخی نقاط جمجمه ای یا مکانهای مغزی تعریف می شود. نوروفیدبک همچنین می تواند با اجزاء شنیداری ، دیداری، یا حسی حرکتی پتانسیل های حسی حرکتی  مرتبط به رویداد (ٍٍ ERP }ٍ event-related potentials {) یا تغییرات آهسته مستقیم وجاری در تحریک پذیری قشری که توسط اشنایدر و همکاران و دیگران در توبینگن در کارشان با اسکیزوفرنیا و سایر موقعیت ها نشان داده ، ارتباط دارد.

در حال حاضر حدود 1200 موسسه در ایالات متحده و بسیاری در استرالیا و کشورهای پیشرفته دیگر از نوروفیدبک برای درمان ADHD استفاده می کنند که بر اساس اطلاعات از سازندگان دستگاههای نوروفیدبک به دست آمده است. اینها شامل کلینیک های خصوصی، گروه های وابسته به دانشگاه وافراد در حال کار با نظام های تحصیلی هستند. نوروفیدبک توسط تعداد زیادی از بالینگران، شامل متخصصان کودک، مددکاران، روانپزشکان، روان شناسان بالینی و مشاوره، روان فیزیولوژیست های بالینی، مددکاران، متخصصان آموزشی، پرستاران و سایر ارائه دهندگان مراقبتهای بهداشتی به کار می رود.

نوروفیدبک برای کودکان زمانی بیشترین اثر را دارد که همراه با دارو درمانی باشد، چرا که می توان هم بر کارکرد قشری و هم کارکردهای برانگیختگی را اثر گذاشت. ما با تغییر کارکرد قشری یک الگوی قشری ایجاد می کنیم که توسط آن افراد با  ADD یا ADHD در شرایط و موقعیت هایی که برای  آنها مشکل ساز است بتوانند مانند افراد بهنجار عمل کنند. بسیاری از گروه هایی که با این افراد کار می کنند گزارش می دهند که پس از آن که این کودکان مهارت های نوروفیدبک را می آموزند، اگر رفتار نامناسبی داشته باشند و به آنها گوشزد شود، می توانند رفتار خود را اصلاح کنند. همینطور وقتی متوجه شدند که چرا آن رفتارها نامناسب است آنها را زیاد تکرار نمی کنند. اصولا آن دسته افرادی که مبتلا به ADHD  یا ADD بوده اند و نوروفیدبک دریافت کرده اند اغلب به مدت طولانی آنچه را که در محیط درمان فرا گرفته اند به محیط خانه و مدرسه هم تعمیم داده اند. زیرا از نظر کارکرد قشری مشابه کودکان بدون ADD می شوند. به همین دلیل رفتارهای قانون مدار آنها  افزایش می یابد، رفتارهای اجتماعی نامطلوب کاهش می یابد، سطوح انگیزش بهبود پیدا می کند و تعاملات خانوادگی بهتر می شود.

کارهای انجام یافته در طول 15 سال اخیر توسط لوبار و سایر گروهها یی که با کودکان با ADD  یا ADHD کار می کنند به شفاف شدن تعدادی از موارد کمک کرده و باعث شده که بیانه ای در مورد درمان ADHD/ADD با کمک نوروفیدبک تهیه شود که از این قراراست:

نتایح گذشته و حال درمان ADHD/ADD با نوروفیدبک در مورد افرادی که نوار مغزی و ویژگی های رفتاری خاصی دارند، امیدوار کننده است. متخصصانی که از این شیوه درمانی استفاده می کنند می دانند که ADD و ADHD اختلالات پیچیده ای هستند و دارای طیف گسترده ای از علایم، علل و مداخلات درمانی هستند. نوروفیدبک به منزله نوعی درمان روانی فیزیولوژیایی است که در صورت همراهی با سایر درمانهای متداول، منجر به بهبود معنی دار تعداد زیادی از علایم می گردد. تحقیقات بیشتری که در حال حاضر هم ادامه دارند، لازم است تا گسترش این نتایج را سبب شود. تا به حال این شیوه درمانی در مورد چندین هزار کودکی که تقریبا  توسط 1500 مرکز مراقبت های بهداشتی درمان شده اند، نتایج موفقیت آمیزی داشته است. نوروفیدبک نه یک نوشدارو و نه یک راه علاج قطعی، بلکه یک روش کمکی است.

1- چه کسی کاندیدای درمان با نوروفیدبک است؟                                 

هر فردی با تشخیص اولیه ADD یا ADHD بین سنین 7 تا 65 سال ( شاید هم بیشتر) با میزان هوش پایین تراز متوسط، متوسط یا بالاتر از متوسط، کاندیدای نوروفیدبک می باشد. شیوه درمانی   نوروفیدبک در شرایط زیر به عنوان درمان اصلی پیشنهاد نمی شود:

-         عقب ماندگی ذهنی

-         روان پریشی کودکی

-         افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی

-         اختلال تشنجی مشخص  در جایی که مصرف دارو سبب مداخله در یادگیری می شود( مانند داروهای آرام بخش)

-         پرتحرکی  که در آن داروهای چندگانه یا داروی واحد با میزان بالا موثر نبوده است.

-         اختلالات یادگیری بدون ADD یا ADHD که به عنوان مشکل اصلی در نظر گرفته شده باشد.

-         وابستگی یا سوء مصرف مواد

-         وجود خانواده های ناکارآمد که اعضای آن  مشارکت در درمان  را رد می کنند.   

2- کدامیک از علایم با نوروفیدبک می تواند بهبود یابد؟

-  توجه، تمرکز و دقت       

- تکمیل تکالیف و توانایی سازماندهی     

 - تکانشگری       

 - بیش فعالی ملایم

  3- نتایج درمان چیست ؟

- بهتر شدن رفتار و فرایند یادگیری 

- بهتر شدن نمرات کلاسی

- افزایش عزت نفس  

- عملکرد شغلی بهتر

- واقع گرایی بیشترنسبت به استعدادهای ذاتی 

- افزایش نمرات در آزمون های هوشی

- افزایش نمرات در مقیاس های درجه بندی توسط والدین - معلم.

4 -  این رویکرد درمانی تا چه حد موثر است؟

در صورت عملی شدن ملاک های نامبرده شده در بالا برای انتخاب کاندیداهای درمانی، اکثر بیمارانی که به طور کامل درمان گرفته اند پیشرفت قابل توجهی در حوزه های یادشده در مورد 2 و 3 اتفاق می افتد که هم توسط مشاهده گران مستقل و هم بر اساس گزارشهای معلمان، والدین و دیگر متخصصان بهداشتی که با مساله روبرو هستند تایید می گردد...

درمان چگونه است؟

•         آموزش متداول 2تا 3 جلسه در هفته برای 15 تا 30 دقیقه است.

•         معمولا تاثیر تدریجی است هرچند گاهی می تواند سریعتر باشد مثل خلاصی از سردرد میگرنی

•         در بسیاری موارد 40 جلسه تاثیر پایدار ایجاد می کند.

•         برای مشکلات واقعا غیر قابل تغییرمانند اختلال آسپرگرو بقیه طیف اوتیستیک 200- 100 جلسه ممکن است نیاز باشد و هنوز به نتیجه کامل نمی رسد.

دكتر ملك خسروي